Budowanie kontaktu z przyrodą z elementami kąpieli leśnych, sprzątanie w plenerze, a także monitoring hydrologiczny to tylko niektóre elementy nowego programu przygotowanego przez Fundację Czysta Rzeka dla szkół podstawowych, który rusza w Olsztynie. Patronat honorowy nad inicjatywą objął Prezydent Miasta Olsztyna oraz Kurator Oświaty Województwa Warmińsko-Mazurskiego.
Wyniki ostatniego ogólnopolskiego badania EKObarometr[1] wskazują, że troska o zasoby wodne jest istotna dla społeczeństwa – uważa tak 71,4% respondentów, ale nie jest to możliwe bez budowania świadomości i edukacji w tym zakresie. Zauważalna susza, postępujące zmiany klimatu oraz niewystarczająca dbałość o środowisko wiąże się więc z koniecznością zadbania o wodę. W związku z tym Fundacja Czysta Rzeka wyszła z inicjatywą działań edukacyjnych w postaci programu edukacyjnego „Życie nad wodą”.
„Nasze tak zwane odnawialne zasoby wodne są bardziej niż skromne i wciąż się kurczą. Trzeba przyznać, że znajdujemy się w bardzo trudnej sytuacji. Polska wysycha i stepowieje. I choć Warmia i Mazury wydają się krainą wiecznej wody ze względu na obecność jezior, to warto przyjrzeć się temu problemowi już teraz także w tym regionie”
– zauważa dr inż. Konrad Stawecki, hydrobiolog, wiceprezes Fundacji Czysta Rzeka.
Pierwsza edycja projektu „Życie nad wodą” dedykowana jest uczniom szkół podstawowych w Olsztynie. Wybór tej lokalizacji nie jest przypadkowy, bo właśnie to miasto jest kluczowe z punktu widzenia grantodawcy. Środki na przeprowadzenie projektu Fundacja Czysta Rzeka otrzymała w ramach wsparcia z Funduszu Meridiam – Meridiam’s Endowment Fund oraz spółki Dobra Energia dla Olsztyna sp. z o.o.
Edukacja w plenerze nad wodą
Celem programu jest propagowanie wrażliwości ekologicznej oraz postaw przyjaznych środowisku, a także nauka uważności i obserwacji przyrody oraz doceniania dobroczynnego wpływu, jaki natura ma na nasze funkcjonowanie. W ramach zajęć w plenerze uczniowie dowiedzą się, czym jest różnorodność biologiczna i jaka jest jej rola w funkcjonowaniu obszarów wodnych i związanych z wodą, doświadczą działania w grupie i rozwiną kompetencje obywatelskie, które pozwolą na aktywne i odpowiedzialne uczestnictwo w życiu społecznym w przyszłości.
„Nasz program opiera się na praktycznej edukacji, polegającej na kształceniu prośrodowiskowych nawyków wśród dzieci i budowaniu więzi z naturą. Dzięki temu pokażemy młodym ludziom, że mogą mieć realny wpływ na swoje najbliższe otoczenie. Uczniowie zobaczą, że w naturalny sposób mogą stać się wrażliwymi na niepokojące zjawiska strażnikami lokalnej przyrody”
– mówi Izabela Sałamacha, prezeska Fundacji Czysta Rzeka.
Program „Życie nad wodą” obejmuje pięć spotkań edukacyjnych nad wybranym przez szkołę akwenem, który na okres roku szkolnego placówka weźmie „pod opiekę”. W trakcie autorskich zajęć uczestnicy będą zaprzyjaźniać się z najbliższą rzeką lub jeziorem oraz otoczeniem przyrodniczym, poznawać historię i zwracać uwagę na to, jaki wpływ człowiek wywiera na środowisko. Uczniowie poszerzą także swoją wiedzę na temat form ochrony przyrody, poznają rodzaje odpadów oraz ich szkodliwość, a także zasady odpowiedzialnego gospodarowania odpadami. Swoje wnioski będą mogli zapisywać w osobistym Dzienniku Obserwacji, a następnie podzielić się doświadczeniami z rówieśnikami z innych szkół. Na zakończenie programu uczniowie wraz z opiekunami pojadą na wycieczkę do Centrum Edukacji Ekologicznej Hydropolis we Wrocławiu lub innej wybranej placówki edukacyjnej.
Kto i jak może wziąć udział?
Propozycja całorocznych zajęć edukacyjnych w skierowana jest do klas 4-7 szkół podstawowych w Olsztynie. W pierwszej edycji mogą wziąć uczniowie 3 różnych placówek jako reprezentanci jednej wybranej klasy.
Klasę do programu zgłasza nauczyciel po uzyskaniu zgody dyrektora szkoły. Rekrutacja odbywa się poprzez formularz dostępny na stronie internetowej Fundacji Czysta Rzeka: https://czystarzeka.org/programy-2/zycie-nad-woda/. W zgłoszeniu należy m.in. uzasadnić chęć udziału w programie. Warto także przedstawić dotychczasową działalność ekologiczną i ew. osiągnięcia szkoły związane z ochroną środowiska, ale nie są to warunki konieczne do kwalifikacji do programu.
„Zgłaszając szkołę do programu, nauczyciel wskazuje zbiornik, który uczniowie wezmą pod opiekę i obserwację. Może to być dowolny naturalny akwen w Olsztynie: rzeka lub jezioro. Fundacja Czysta Rzeka przeprowadzi tam autorskie warsztaty w plenerze, a uczniowie będą prowadzić tam całoroczne obserwacje i dwukrotnie posprzątają monitorowany teren. Zależy nam, aby młodzi obywatele poczuli w ten sposób tożsamość ze swoją małą ojczyzną oraz potrzebę świadomego dbania o otaczające środowisko”
– dodaje Sałamacha.
Rekrutacja do programu ruszyła 1 września i potrwa do 23 września. Do 3 października organizatorzy wyłonią 3 szkoły, które zostały zakwalifikowane do udziału w programie.
„Cieszymy się, że ok. 90 uczniów będzie mogło wziąć udział w kompleksowym programie edukacyjnym „Życie and wodą”. Działania angażujące społeczność szkolną w plenerze są praktycznym uzupełnieniem edukacji, dlatego zachęcamy olsztyńskie szkoły do udziału w tej inicjatywie dla dobra otaczającej nas przyrody i przyszłego życia kolejnych pokoleń naszego miasta. Mamy nadzieję, że realizowane w taki sposób działania edukacyjne przyniosą rezultaty i będą mogły w kolejnych latach objąć więcej szkół, a nawet inne obszary Warmii i Mazur”
– mówi Krzysztof Witkowski, prezes zarządu spółki Dobra Energia dla Olsztyna.
Prezydent Miasta Olsztyna – Robert Szewczyk oraz Warmińsko-Mazurska Kurator Oświaty – Jolanta Weronika Skrzypczyńska objęli honorowy patronat nad programem edukacyjnym „Życie nad wodą”.
Fundacja Czysta Rzeka
Organizacja pozarządowa bazująca na 7-letnim doświadczeniu przeprowadzania akcji społecznego sprzątania rzek i terenów zielonych pod nazwą „Operacja Czysta Rzeka”, gromadząca ponad 95-tysięczna społeczność, która uprzątnęła z łona natury ponad 2000 ton odpadów. Warmia i Mazury plasuje się wysoko wśród zaangażowanych w tę inicjatywę województw. Tylko w tym roku odbyło się tutaj 103 akcje, w ramach których 3600 uczestników zebrało prawie 55 ton odpadów. Kilka akcji zorganizowano w samym Olsztynie, w tym akcje organizowane przez PTTK Mazury nad Łyną i na Łynie czy przez Centrum Współpracy z Otoczeniem Społeczno-Gospodarczym UWM na Kortowie, Koło Naukowe PROSPERO czy akcje szkolne. W 2023 r. za działania promujące ochrony przyrody na Warmii Operacja Czysta Rzeka wygrała w plebiscycie KLIMATYCZNI.
Fundację tworzą ludzie zaangażowani, działający z pasją i ceniący wyjątkowość i bogactwo otaczającej nas natury. Z szacunku do przyrody organizacja promuje postawę ekologicznej wrażliwości, aby zachować ją dla przyszłych pokoleń. Fundacja Czysta Rzeka zajmuje się edukacją ekologiczną. Wśród celów organizacji znajdują się, m.in. działalność edukacyjna w zakresie ochrony zasobów wodnych, odpowiedzialnego i prośrodowiskowego stylu życia, w tym zarządzania odpadami oraz promocja zrównoważonego rozwoju społeczności lokalnych.
Fundatorem Fundacji Czysta Rzeka jest 5 Strona Sp. z.o.o – wydawca czasopisma „Kraina Bugu”, inicjator Operacji Czysta Rzeka.
Więcej informacji na https://czystarzeka.org/.
[1] Badanie EKOBAROMETR – VII EDYCJA, maj 2025, metoda wywiadów online (CAWI) na panelu internetowym SW Panel, n=1502 Polaków w wieku 16-80 lat; www.ekobarometr.pl, https://operacjarzeka.pl/dla-mediow/susza-troska-o-wlasne-zycie-wyzej-niz-zagrozenia-srodowiskowe/
